„Jaki to będzie teatr, panie Władysławie – pytano. 

Wspaniały – odpowiadał niefrasobliwie. Lalki? – to dla dzieci… - mówiono. 

(…) 

O, zobaczycie, że to teatr nie tylko dla dzieci – sami będziecie również jego widzami, tak, tak, będzie was cieszył i wzruszał…, bo teatr lalek to niekończące się źródło prawdziwej teatralności… to więcej niż teatr dramatyczny z żywym aktorem…”. 

[Wypowiedź Władysława Jaremy pochodzi ze wspomnień Zofii Jaremowej, z artykułu: Zofia Jaremowa, Teatr wspaniały, czyli narodziny „Groteski”, [w:] Groteska! Teatr Lalki, Maski i Aktora 1945-1995, red. Anna Stafiej, Kraków 1995, s. 5.]

***

Przekraczając próg Sali Kopułowej, nie wchodzimy jedynie do przestrzeni wystawy, lecz do wielowarstwowej, hybrydycznej formy teatralno-muzealnej, w której prezentowane obiekty podlegają symbolicznej przemianie. Ekspozycja jubileuszowa Groteska? To będzie teatr wspaniały! nie ogranicza się do funkcji retrospektywnego pokazu lalek, masek i manekinów z historii jednego z najważniejszych polskich teatrów formy. Jest również konceptualnym gestem – artystyczno-badawczą opowieścią o ewolucji statusu animanta w przestrzeni scenicznej oraz o samej tożsamości teatru lalek jako medium przekraczającego granice tradycyjnego rozumienia teatru. Punktem wyjścia tej narracji jest wizjonerska myśl Władysława Jaremy, twórcy i pierwszego dyrektora Teatru Groteska, który dostrzegał w lalce nie tylko narzędzie, lecz równorzędnego partnera aktora – formę zdolną uruchamiać wyobraźnię i przekraczać realność scenicznego pudła. Zgodnie z jego intuicją, teatr lalek może stać się miejscem absolutnej kreacji, gdzie martwa materia nabiera życia, a przestrzeń podporządkowuje się wyobraźni twórców.

Na wystawie zaprezentowano kilkanaście obiektów pochodzących z różnych dekad działalności teatru – od historycznej premiery, w której wykorzystano po raz pierwszy maski w przedstawieniu Groteski – Nowych szatach króla w reżyserii Władysława Jaremy (1951), plansze z maskami i manekiny zaprojektowane przez Kazimierza Mikulskiego do głośnych spektakli Zofii Jaremowej z lat 50., 60. i 70. (m.in. Męczeństwo Piotra Oheya, Janko Muzykant, Zwierzęta hrabiego Cagliostro), lalki i maski z przedstawień zrealizowanych w latach 80., w czasie kadencji Fredy Leniewicz, jawajkę z nagradzanej na wielu festiwalach teatralnych Mirómagii Jana Polewki z 1993 roku, aż po maski i lalkę z nowszych realizacji Groteski. Eksponaty pochodzą z zasobów Muzeum Krakowa, Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi (Dział Widowisk Lalkowych), Galerii Starmach oraz Teatru Groteska. Ich wybór nie jest przypadkowy – każda z tych form niesie w sobie zapis estetycznej i ideowej ewolucji teatru, który przez osiem dekad nieustannie redefiniował siebie, eksplorując nowe języki i środki wyrazu.

Wernisaż wystawy odbędzie się 20 września i połączony będzie z obchodami 80-lecia Teatru Groteska.

Wystawę można oglądać w Sali Kopułowej Teatru Groteska od 21 do 28 września.

Pomysłodawca wystawy: Karol Suszczyński 

Kuratorka: Katarzyna Winiarska-Ścisłowicz 

Projekt i aranżacja: Tomasz Bugajski